Als je Nederlanders vraagt wat ze hun belangrijkste waarde vinden, noemen ze het woord ‘vrijheid’ het vaakst. Aldus Daan Rovers, Denker des Vaderlands[1]. Dit jaar onderzoekt ze voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei het fundament van onze vrijheid[2].
Het thema dit jaar is: Waar staan we nu? Hoe vrij zijn we in 2021? Vragen die in eerste instantie alleen over Nederland lijken te gaan. Maar Nederland is geen eiland, blijkt ook uit de coronacrisis. De vrijheid die wij hier ervaren, staat niet los van de (on)vrijheid buiten onze grenzen.
Neem Rwanda veertien jaar na de genocide. De setting van De boom met de bittere bladeren. Wat betekent vrijheid in dit verhaal? Over de oorlog wordt soms gefluisterd als De Gebeurtenissen, maar vaker nog wordt erover gezwegen. ‘Vráág daar niet naar,’ zegt het personage Rosa (p. 53), ‘je moet het verleden laten rusten.’
Er zijn taboes, dingen die je niet hardop mag zeggen. En de groepen die elkaar naar het leven stonden, zijn na de genocide afgeschaft. Als je die namen hardop uitspreekt, riskeer je een gevangenisstraf. De hoofdpersoon Maridadi stuit regelmatig op dit soort gevoeligheden. Zeker als ze wil weten wat er tijdens de genocide met haar moeder is gebeurd.
‘Bij alle genocides hoort verhullend taalgebruik,’ schrijft historicus Raymund Schütz in zijn recensie over De boom met de bittere bladeren[3]. ‘De deportaties van Joden naar de vernietigingskampen geschiedde onder het mom van ‘tewerkstelling’. De Rwandese genocide wordt in de volksmond verhullend betiteld als De Gebeurtenissen.’
Schütz was de eerste die in deze roman de parallel zag met vergelijkbare traumatische gebeurtenissen in andere tijden en op andere plaatsen, maar zeker niet de laatste. Meerdere lezers die de in Nederland zijn opgegroeid na de Tweede Wereldoorlog, herkenden elementen uit het verhaal van Maridadi. Zwijgen en verhullen gebeurden destijds ook hier.
Wat dat betreft houdt De boom met de bittere bladeren ons een spiegel voor. Waar staan we nu? Hoe vrij zijn we in 2021? Het verhaal bevat haakjes om hierover in gesprek te gaan. Met deze haakjes heb ik een serie vragen en stellingen gemaakt.
Kies jij er een op http://www.rutherica.com/voor-scholen en doe je mee?
[1] Naar aanleiding van een recente studie van het Sociaal Cultureel Planbureau, 2020.
[2] https://www.4en5mei.nl/archieven/inspiratie/2065
[3] https://historiek.net/de-boom-met-de-bittere-bladeren-ruth-erica/136960/
Ruth Erica Schrijft 
Mooi om over vrijheid na te denken. Ook daar biedt je boek gelegenheid voor.
LikeLike
Dat ziet er goed uit Ruth Erica,
Het is duidelijk dat u veel te bieden hebt en een goede bijdrage kan leveren aan het onderwijs op scholen. Hopelijk kunnen, als de coronaregels versoepelen, veel mensen van uw aanbod gebruik maken. Het zal voor zowel de leerlingen als de docenten een verrijkende ervaring zijn.
LikeLike