Diversiteit in kinderboeken is hot. Zo heeft Kinderboekenambassadeur Manon Sikkel van het bevorderen van diversiteit en inclusiviteit haar speerpunt gemaakt.[1] En pasgeleden gaf freelance journalist Bas Maliepaard[2] nog een lezing over dit onderwerp.
Natuurlijk was ik nieuwsgierig naar wat Bas Maliepaard te vertellen had. Per slot heb ik een boek geschreven vanuit een zeventienjarig, Afrikaans meisje. Maar omdat Bas zijn lezing gaf in het kader van de Nationale Voorleesdagen, richtte hij zich vooral op kinderboeken tot zes jaar.
Er is nog steeds niet genoeg diversiteit, was de strekking van zijn verhaal, hoewel bepaalde groepen bezig zijn met een inhaalslag. In Nederland heeft één op de zes kinderen een niet-westerse migratieachtergrond. In kinderboeken is dat slechts één op de veertien.[3]
Verder kan je onderscheid maken in de manier waarop deze kinderen in boeken voorkomen. Heten ze alleen Ahmed of Sevda en hebben ze een getinte huidskleur? Of gedragen ze zich ook als kinderen met een Marokkaanse- of Turkse achtergrond?
Dan zijn er nog de rollen als ‘vensters en spiegels’ die kinderboeken kunnen vervullen. Zwarte[4] kinderen hebben weinig spiegels, maar wel veel vensters, stelt Bas Maliepaard. Ze krijgen vooral een inkijkje in de blanke cultuur. Bij blanke kinderen is het andersom: zij hebben veel spiegels, maar weinig vensters.
Die opmerking zette me aan het denken. Hoe zit dit bij De Boom met de Bittere Bladeren? De lezer krijgt een inkijkje in een Afrikaanse cultuur, dus het venster is duidelijk. En de spiegel? De – veelal blanke – lezer zal zich niet herkennen in mijn zwarte hoofdpersoon. Toch heb ik het idee dat het verhaal spiegelt. Ik heb er zelfs op mijn homepage over geschreven.
Over deze ingrijpende erfenis wil ik een verhaal vertellen (…) ook omdat de gebeurtenissen in Rwanda ons een spiegel voorhouden. Met welke groep(en) identificeren wij ons? Hoe bepaalt dat onze blik op de wereld? En hoe kan je bij oplopende spanningen de mens in de ander blijven zien?
Voor blanke lezers fungeert dit verhaal dus niet letterlijk als spiegel (huidskleur), maar misschien wel figuurlijk (gedrag). Ik vermoed dat dit eerder voorkomt bij boeken die voor oudere kinderen zijn geschreven. Bovendien ziet mijn hoofdpersoon er niet alleen uit als een Afrikaans meisje, maar gedraagt ze zich ook zo.[5]
Hoe dan ook, De Boom met de Bittere Bladeren bevordert de diversiteit. Zeker als dat laatste overtuigt. Tenminste, dat hoop ik. Wat zouden Bas Maliepaard en Manon Sikkel hiervan zeggen?
[1] Kinderboekenambassadeur 2019-2021.
[2] Bas Maliepaard heeft zich gespecialiseerd in jeugdliteratuur. Hij schrijft hierover voor o.a. dagblad Trouw.
[3] https://kinderboekenambassadeur.nl
[4] Bas Maliepaard heeft de term ‘zwart’ gekozen, maar er kunnen ook andere termen worden gebruikt.
[5] Dit was misschien wel de grootste uitdaging bij het schrijven van deze roman.
Ruth Erica Schrijft 
Interessant. Moest wel even nadenken over de betekenis van vensters en spiegels.
LikeLike
Het klopt dat kinderboeken (en lesboeken) te weinig divers zijn, eigenlijk op alle gebieden. Niet alleen als het gaat om kinderen met een migratie-achtergrond, maar ook kinderen uit niet-traditionele gezinnen, kinderen met een beperking of kinderen die brusje of kopp zijn. Dit geldt overigens ook voor de boeken voor jongeren en jongvolwassenen, en daar komen nog de LHBT-uitdagingen en psychische problemen bij. Die zijn er vaak niet, of het beeld is te stereotype.
Als kinderen en jongeren zich niet herkennen in boeken kunnen ze een gevoel van uitsluiting ervaren, met alle psychische en sociale gevolgen van dien. Het is dus enorm belangrijk dat boeken zorgen voor voldoende rolmodellen voor iedereen.
LikeLike