Transitional justice

De gacaca (zie vorig blog) bleef me bezig houden. Met dank aan de bijeen gesprokkelde informatie had ik wel een paar hoofdstukken over de volksrechtbanken geschreven, maar daarbij waren weer nieuwe vragen bij me opgekomen. Wie waren nou leidend in het proces, de daders of de slachtoffers? Hoe ging het als een dader meerdere slachtoffers had gemaakt? En hoe als die moorden in verschillende districten hadden plaatsgevonden?

Ik moest mijn tekst aan een gacaca-expert voorleggen, dacht ik. Maar waar vond ik zo iemand? Bij een seminar van het Afrika Studiecentrum kreeg ik het antwoord: op hun website. Zo kwam ik op het spoor van Klaas de Jonge[1], een sociaal antropoloog gespecialiseerd in transitional justice[2]. Hij had van 1998 tot 2003 een onderzoek geleid naar de gacaca jurisdictie in Rwanda. Zijn geboortejaar was 1937 dus misschien had hij wel tijd, rekende ik hoopvol uit.

Die tijd maakte hij graag, antwoordde hij per mail. Twee weken nadat ik mijn fragmenten per post had opgestuurd, kreeg ik een reactie. Ik heb het stuk van de gacaca met plezier gelezen, en denk dat je een heel realistisch beeld hebt gegeven, las ik opgelucht. Hij gaf wat tips, en bood aan om het hele boek te lezen omdat de genocide de postgenocide behoorlijk heeft beïnvloed.

Klaas de Jonge (rechts) in gesprek met zijn biograaf Jenne Jan Holtland.

Dat aanbod greep ik met beide handen aan. Ik maakte een afspraak, printte mijn manuscript uit en maakte op een vrijdagmiddag mijn entree. We praatten urenlang. Niet alleen de inhoud van het gesprek was interessant, maar ook de persoon Klaas de Jonge zelf. Een bevlogen wereldburger die zich van grenzen weinig aantrekt.

Een dag of wat later vertelde ik een goede vriendin over deze ontmoeting. “Maar dat is die man van de ambassade!” riep ze uit. Ze beschreef zijn bijdrage aan de gewapende strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika, hoe hij was gepakt bij wapensmokkel en naar de ambassade in Pretoria was gevlucht. Met één zoekopdracht in Google[3] vond ik het verhaal.

Ongelofelijk dat ik niet eerder op internet had gezocht. Het was vast dat boek, zei ik tegen mezelf. Als je een boek schrijft, leef je een beetje in twee werelden. Ik moet met mijn gedachten voornamelijk in Rwanda zijn geweest.