De genocide uit je lijf dansen

Door het schrijven van De boom met de bittere bladeren heb ik een sensor voor de Rwandese genocide ontwikkeld. Ik niet alleen trouwens, maar ook mijn directe omgeving. Begin juni krijg ik een intrigerend krantenartikel hierover doorgestuurd.

‘Traumatische periode nu op de planken in theater,’ staat er met vette letters.[1] En de bovenkop: ‘documentairefotograaf verwerkt genocide Rwanda in voorstelling.’ Op de bijbehorende foto een jonge Rwandees met rasta’s en een Nederlander met rode sjaal.

Hoe als jongere om te gaan met de traumatische geschiedenis van je land, is het thema van de voorstelling. Daar gaat mijn roman ook over! Deze eenmalige voorstelling wil ik niet laten schieten. Dus pak ik een exemplaar van De boom met de bittere bladeren en stap op de trein.[2]

Michael Rhebergen heet de man met rode sjaal. Hij is documentairefotograaf[3]. Twee keer is hij voor langere tijd in Rwanda geweest. Om te onderzoeken wat de invloed van de genocide is op de jongere generatie, volgde hij zes Rwandese jongeren die rond de genocide geboren zijn. Onder hen de 24-jarige danser Mugisha Frank[4].

Zo ontstond een bijzondere samenwerking tussen de Rwandese danser en de Nederlandse fotograaf. Op de planken in het theater wisselen ze elkaar af. Rhebergen toont foto’s en korte videofragmenten van Rwanda. Daarbij schetst hij zijn indrukken van het land. Mugisha danst met alle vezels uit zijn lijf.

Ik herken veel in de observaties van Rhebergen. De gevoeligheid van het onderwerp, het strakke narratief vanuit de overheid, de verboden woorden. Het grijpt hem bij de kladden, zoals het ook mij heeft gegrepen. Het laat hem niet meer los.

Mugisha danst heel expressief, maar zijn woorden raken me het meest. Na de voorstelling wordt hij geïnterviewd door de programmamaakster van het theater. ‘Een aantal jaar geleden kreeg ik uit het niets huilbuien,’ vertelt hij de zaal. ‘Ik keek naar mijn leven, en kon het niet verklaren.’

Om zich heen zag Mugisha veel jongeren worstelen met onverklaarbare symptomen. Sommigen grepen daardoor naar de drugs. Mugisha koos een andere weg. Hij probeerde de oorzaak te doorgronden. ‘Ik ben net na de genocide geboren, maar het trauma zat nog in mijn moeders lichaam. Bij mijn geboorte heeft ze het aan mij doorgegeven.’

Dat trauma moest er dus uit, zo redeneerde Mugisha. De beste manier voor hem is via dans.  De genocide uit je lijf dansen. Ik vind het geniaal.

Over de toekomst is Mugisha duidelijk. ‘Mijn generatie moet hier wat mee,’ zei hij in een videofragment van Rhebergen tijdens de voorstelling,[5] ‘anders gaat het patroon zich herhalen.’ Zelf is hij daar al mee begonnen. In Rwanda geeft hij dansworkshops aan jongeren. Hij heeft zelfs plannen voor een organisatie.

Dat Rwandese jongeren hier zelf mee aan de slag gaan, is het meest hoopvolle dat ik sinds het schrijven van De boom met de bittere bladeren heb gehoord. Na afloop geef ik de performers mijn complimenten én mijn meegebrachte boek.[6]

Een beter einde van mijn blogs over Rwanda kan ik me niet wensen. Of is het misschien een nieuw begin?

---

[1] De Stentor, 2 juni 2022.

[2] De voorstelling was in het MIMIK theater in Deventer.

[3] https://michaelrhebergen.com/

[4] https://www.mugishafrank.com/

[5] Dit videofragment toonde een interview van Rhebergen met Mugisha in Rwanda.

[6] Het meegebrachte exemplaar gaf ik aan Rhebergen, aangezien het boek vooralsnog alleen in het Nederlands is verschenen.