Stiekem droom ik dat mijn roman ooit wordt vertaald in het Engels of Frans. Ik ben benieuwd wat ze er in Rwanda van zouden zeggen, en of het zou aanslaan op de internationale markt. De SCBWI workshop over vertalen leek me daarom reuze interessant.
Ik was gelijk onder de indruk van workshopleider Laura Watkinson[1]. Ze had De Brief voor de Koning van Tonke Dragt in het Engels vertaald. ‘Dat boek heb ik wel twintig keer gelezen!’ riep ik uit. ‘Niet zo vaak als ik,’ antwoordde Laura droog.
Om een goed vertaler te zijn, moet je minstens de taal waarin je vertaalt tot in de puntjes beheersen, leerde ik al snel. Maar Laura begon met een rondje ‘wat heb jij met vertalen?’
Tot mijn verbazing bleek dat heel wat. Mijn roman speelt in Rwanda. De eerste taal daar is Kinyarwanda, maar ik spreek er vooral Frans en soms wat Engels. Ik schrijf mijn verhaal in het Nederlands voor een westers publiek.
‘Zo’n grote afstand hoef ik niet te overbruggen,’ reageerde Laura. Ze had het niet over de kilometers, maar de taal, cultuur en tijdsperiode waarin het verhaal zich afspeelt. Het vraagt de nodige creativiteit om die te laten aansluiten bij je (bijvoorbeeld Engelstalige) lezers.
Neem de titel De Zevensprong[2]. Dit als ‘The Crossroad’ vertalen was niet bevredigend, legde Laura uit, want de zevensprong is óók een lied. Na veel dubben kwam ze met The Song of Seven. Het is nieuw, het allitereert en het dekt de lading. Geniaal.
Zo ben ik soms ook aan het knutselen. Met al die heuvels kan je bij Rwanda moeilijk spreken van ‘platteland’. Daarom noem ik ze ‘de heuvels’ en de kinderen die er opgroeien ‘heuvelkinderen.’ Muzehe betekent in het Kinyarwanda ‘oude man,’ maar dat klinkt bij ons te negatief. In Rwanda is het een beleefde aanspreektitel, dus zet ik dat erbij.
Sommige woorden laat ik in het Kinyarwanda staan. Gacaca bijvoorbeeld, de volksrechtbank die na de genocide werd gebruikt om het gros van de daders te berechten. Of soukous, een Congolese dans. Te veel vreemde woorden leest niet lekker, maar een aantal geeft coleur locale.
Ik heb duidelijk plezier in het spelen met taal. Zozeer dat ik me na de workshop afvraag wat Laura van mijn werktitel zal maken. En dan het gedicht This Varkentje.[3] Daarin wordt het Nederlands op humoristische wijze doorspekt met Engels. Een hersenkraker. Of zijn sommige dingen untranslatable?
Ruth Erica Schrijft 